Tezkiye Nedir?

'Tezkiye', zekât kelimesinin de aslı olan "zekâ" fiilinden gelir.



Zekâ, sözlükte temizlik, paklık, artıp büyümek mânâsında nemâ, feyiz ve bereket anlamlarına gelir.



'Tezkiye' ise temizlemek, geliştirmek, feyizlendirmek, büyütmek ve temize çıkarmak demektir.



Aynı kökten gelen "zekât", Allah'ın bereketlendirmesinden meydana gelen nemâdır, artıştır ve temizliktir. Bu, dünyalık ve âhiretlik işler hakkında kullanılmaktadır. Zekât, aynı zamanda zengin müslümanların, Allah'ın hakkı olarak fakirler için ayırdıkları paydır. Bununla onlar, mallarının bereketinin artmasını isterler. Ya da zekât ibâdetiyle nefislerini tezkiye etmeyi/temizlemeyi arzu ederler.



Yine aynı kökten gelen "ezkâ", daha temiz, daha iyi ve daha feyizli anlamındadır (2/Bakara, 232; 18/Kehf, 19, 28, 30).



'Zekiyy' kelimesi de aynı kökten türemiştir. Tertemiz, günahsız demektir ki Hz. İsa'nın bir özelliğidir. Cebrâil, Meryem (a.s.)'e zekiy/tertemiz bir çocuk müjdelemek için görevlendirilmişti (19/Meryem, 19). Bir başka âyette ise, suçsuz, mâsum, tertemiz anlamında geçmektedir (18/Kehf, 74).



(Türkçe'de kullanılan 'zekî-akıllı' kelimesinin peltek z (zel) ile yazıldığını ve farklı bir fiilden türediğini hatırlayalım.)