Tazminâtın Delilleri

Başkasına verilen zarar mala, cana veya bedene yönelik olur. Bu şekillerden birisi ile ortaya çıkan zararın tazmin edilmesi gerektiği Kitap, sünnet, icmâ ve akıl delillerine dayanır.



1- Kitap: Kur'an-ı Kerim'de zarara zararla karşılık verme veya zararı giderme genel prensip olarak şöyle belirlenmiştir: "Kim size saldırırsa, siz de tıpkı size saldırdıkları gibi, ona saldırın" (el-Bakara, 2/194). "Eğer ceza vermek isterseniz, size yapılanın aynı ile karşılık verin" (en-Nahl, 16/126). "Kötülüğün karşılığı da ona denk bir kötülüktür" (eş-Şuarâ, 42/40). Bu ayetlerden anlaşıldığına göre, başkasına verilen zarar mislî ise misli, kıyemî ise değeri bakımından ne eksik ne de fazla olmaksızın, denk bir biçimde karşılanmalıdır.



2- Sünnet: İslâm hukukunda zararı tazmin ettirmenin meşru olduğunu gösteren birçok hadis vardır. Birkaçı şunlardır: "Zarar vermek ve zarara zararla karşılık vermek yoktur" (İbn Mâce, Ahkâm, 17; Ahmed b. Hanbel, V, 327; Mâlik, Muvatta, Akdıye, 31). "Başkasına ait bir malı alan, onu sahibine geri verinceye kadar ondan sorumludur" (Ebû Dâvud, Büyû', 90; Tirmizî, Büyû', 39; İbn Mâce, Sadakât, 5). Buna göre, başkasına ait malı haksız olarak elinde bulunduran kimse, mal mevcutsa, bunu aynen, telef olmuşsa, mislî ise mislî ile, kıyemî ise değeri bakımdan tazmin etmelidir.



Cana veya bedene verilen zararın tazmini bir hadiste topluca şöyle belirlenir: "Bir canı öldürmenin diyeti yüz devedir. Burun, dil, dudaklar, husyeler, erkeklik organı ve sırt omurgasının diyeti yine tam diyettir. Me'mûme ve câize yaranın tazminatı üçte bir diyettir. Muhakkıle yaranın tazminatı 15 deve, el ve ayak parmaklarının her bir parmağın tazminatı 10 deve, bir dişin tazminatı ise 5 devedir" (en-Nesâî, Kasâme, 46; Mâlik, Muvatta', Akdıye, 1).



Hayvanın vereceği zararın da tazmin edilmesi gerektiği bir hadiste şöyle belirtilir: "Bahçe sahipleri bahçelerini gündüz korurlar. Hayvanların gece verecekleri zararı ise sahipleri tazmin eder" (Ebû Dâvud, Büyû, 92; Muvatta', Akdıye, 18; Ahmed b. Hanbel, V, 426).



3- İcmâ: Başkasının malına, canına veya bedenine haksız olarak verilecek zararın tazmin edileceği bütün İslâm âlimlerince üzerinde görüş birliği bulunan bir husustur.